TOP ARTYKUŁY
Wypalenie zawodowe w czasach kryzysu
Wypalenie zawodowe w czasach kryzysu
czyli o tym, jak rozpoznawać, zapobiegać i efektywnie korzystać z oznak wypalenia zawodowego u siebie i pracowników
Badania dowodzą, że niezależnie od czasów, zajmowanych stanowisk czy szerokości geograficznych, dziewięć na dziesięć badanych osób w mniejszym, bądź większym stopniu doświadcza zjawiska zwanego syndromem wypalenia zawodowego. Warunki kryzysowe, atmosfera niepewności, wzmożone oczekiwania pracodawców, osobiste lęki i pesymizm społeczny, potęgują i tak już rozległą skalę zjawiska. Czym jest wypalenie i jak sobie z nim radzić?
BILANS ENERGETYCZNY
Wypalenie definiujemy w coachingu jako zjawisko fizycznego, umysłowego i emocjonalnego wyczerpania, przejawiającego się chronicznym zmęczeniem, pesymistyczną postawą wobec siebie i otoczenia, które mogą negatywnie rzutować na każdy aspekt życia osobistego i zawodowego. Wypalenie pojawia się wtedy, gdy zachodzi ujemna nierównowaga pomiędzy energią gromadzoną, a wydatkowaną. Przedłużający się proces nadmiernego zużywania energii życiowej prowadzi w konsekwencji do deficytu energetycznego, a w skrajnych przypadkach do energetycznego bankructwa.
KRYZYS SPRZYJA WYPALENIU
Kryzys może wysysać energię z człowieka. I choć w czasach kryzysu potrafimy często dodatkowo się zmobilizować, zacisnąć zęby, zacisnąć pasa, ponosić ofiary, robić więcej, szybciej i bardziej, to jednak natury nie można oszukać. Nawet krótka chwila wytchnienia może przynieść podmuch wystarczający do tego, by rozwiać zasłonę dymu, pod którą kryją się zgliszcza wypalenia fizycznego i psychicznego. Tych symptomów nie można lekceważyć. Często czas odpoczynku przynosi nam dane diagnostyczne pozwalające zidentyfikować skalę i poziom wypalenia.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ LIDERA
Rolą lidera w organizacji jest świadome monitorowanie i wychwytywanie wczesnych oznak wypalenia zawodowego podwładnych. Jeszcze bardziej wymagająca i znacząca jest jego samoświadomość w tym zakresie. Nie bez przyczyny procedury bezpieczeństwa na pokładach samolotów nakazują pasażerom najpierw założyć maskę tlenową sobie, a dopiero potem osobom znajdującym się pod ich opieką. Lider, który poddając się cyklicznym spotkaniom coachingowym, bądź coachingowym sesjom interwencyjnym stosuje profilaktykę związaną z zagrożeniem wypalenia zawodowego, jest w stanie należycie zadbać o siebie i poszczególnych członków swojego zespołu. Trzeba pamiętać, że wypalenie nie jest problemem osobistym pracownika. Jednostka zainfekowana wirusem wypalenia potrafi w krótkim czasie zarazić innych członków zespołu niosąc zagrożenie obniżenia wydajności nie tylko własnej, ale całego zespołu.
JAK ROZPOZNAĆ WYPALENIE
Można wyróżnić trzy główne składowe procesu wypalenia zawodowego: fizyczną, umysłową i emocjonalną. Znajomość symptomów pozwala menadżerowi na skuteczne i szybkie zidentyfikowanie zbliżającego się problemu wypalenia i reakcję służącą uniknięciu jego eskalacji.
-
Objawy na poziomie fizycznym
Gdy człowiek przez dłuższy czas wydatkuje więcej energii niż odnawia, ciało zaczyna odmawiać posłuszeństwa. Zaburzenie harmonii w gospodarce energetycznej organizmu przejawia się początkowo poczuciem przemęczenia, które z czasem nabiera cech permanentnych. Towarzyszą mu osłabienie, ospałość, zniechęcenie. Z czasem dołączają coraz silniejsze i częściej pojawiające się bule głowy, bule mięśni i stawów, nawracające infekcje, których nie można do końca zaleczyć. Pojawia się często syndrom odpuszczenia. Osoba w tym stanie ma skłonność do rezygnowania z aktywnego trybu życia, folgowania sobie w kwestiach odżywiania, używek, snu, stosunku do obowiązków prywatnych i zawodowych. Obniża się poziom libido.
Objawy fizyczne zwykle rozwijają się jako pierwsze. Nie zdiagnozowane prowadzą zwykle do pogłębienia stanu wypalenia i rzutują na głębsze poziomy.
-
Objawy na poziomie umysłowym
Długotrwały brak energii rzutuje na możliwości intelektualne każdego z nas. Mózg zużywa do pracy około 30% dziennego zapotrzebowania energetycznego organizmu. Niemoc fizyczna zaczyna przekładać się na niemoc intelektualną. Pojawiają się problemy z koncentracją, rozkojarzenie, niechęć do umysłowego wysiłku. Bierny, apatyczny, reaktywny pracownik odsuwa się na bok, nie chce brać udziału w pracach zespołowych, nie wykazuje inicjatywy, zanika u niego kreatywność. Spóźnienia stają się powszechne, popełnia błędy, a proste zadania zajmują mu coraz więcej czasu. Pogłębiające się problemy na tym polu uaktywniają często poczucie niższej wartości i zagrożenia, które prowadzą do kolejnych objawów, jeszcze bardziej ograniczających i destrukcyjnie wpływających taką osobę i jej otoczenie.
-
Objawy na poziomie emocjonalnym
Objawy emocjonalne pojawiają się wraz z pierwszymi sygnałami fizycznego wypalenia i wraz z nimi rozwijają się przybierając coraz groźniejsze rozmiary. Zaczyna się niewinnie, bo paradoksalnie pierwszymi oznakami wypalenia zawodowego może być euforyczne wręcz poczucie dużych dokonań zawodowych. Jednak ciężka praca, poświęcenie się jej bez reszty, rezygnacja z innych przestrzeni naszego życia, bądź brak dostępu do nich, prędzej czy później prowadzą do przesilenia, przemęczenia, zatarcia trybów organizmu. Ten etap na poziomie emocji może zacząć się dość niewinnie, bo osłabieniem poczucia humoru, zniechęceniem, nerwowością. Z czasem pojawiają się coraz większe problemy relacyjne zarówno w rodzinie, wśród znajomych, jak i w kontaktach zawodowych. Człowiek taki nie chce słyszeć o problemach innych, brak mu cierpliwości, otwartości, empatii. Na spotkaniach nie zabiera głosu, wybiera telefon tam, gdzie powinien się spotkać, przedkłada maile i sms-y, nad rozmowy telefoniczne, stroni od sytuacji, w których musiałby zapoznawać się z innymi, unika prywatnych i zawodowych spotkań, bankietów, wieczorów w szerszym gronie. Pojawiają się różne ograniczające przekonania. Osoba taka czuje się wykorzystywana przez innych, niezrozumiana, ma wrażenie, że musi się poświęcać, rezygnować z siebie. Wkrada się irytacja, rozdrażnienie, jawna, bądź ukryta agresja, poczucie osaczenia i lęk przed światem i innymi ludźmi. Nic nie mam sensu. Przekonania, wartości, a nawet własne poczucie tożsamości mieszają się, przewartościowują, a czasem wręcz rozpadają.
WYPALENIE JEST ZARAŹLIWE
Nawet, jeśli powody wypalenia pojawiły poza murami organizacji, jak choćby problemy małżeńskie, ciężka choroba lub śmierć kogoś bliskiego, to doświadczenie pokazuje, iż symptomy wypalenia mogą bardzo szybko rozprzestrzenić się wśród innych członków zespołu. Stąd mówiąc o wypaleniu należy podkreślić, że pracujemy nie tylko z wypaleniem zawodowym jednostki w organizacji, ale również wypaleniem zespołów, a na nawet całych organizacji.
Wypalenie w zespole będzie objawiało się na przykład częstymi, narastającymi konfliktami pomiędzy jego członkami, zniechęceniem do pracy grupowej, wzajemnymi roszczeniami i zarzutami, niższą wydajnością i jakością pracy, skargami klientów i kontrahentów, zwolnieniami chorobowymi, wypowiedzeniami.
Cała organizacja dotknięta wypaleniem stanowi naprawdę poważny problem. Słowa pozwalające określić jej sytuację to zła atmosfera, brak motywacji, identyfikacji z firmą, powszechne stosowanie strategii przetrwania, unikanie odpowiedzialności, wzajemne oskarżenia, stagnacja, regres, impas, utrata pozycji, klientów, rynków, obniżenie jakości usług, problemy decyzyjne, realizacyjne, brak spójnych celów długoterminowych, utrata kontaktu z jej misją.
PŁOMIEŃ MOŻNA ROZNIECAĆ
Problem wypalenia zawodowego w czasach kryzysu jest szczególnie aktualny. Nowoczesne podejście do zarządzania i wymogi dzisiejszych czasów wymuszają na współczesnym liderze dysponowanie umiejętnością diagnozowania i reagowania na pierwsze objawy wypalenia zawodowego u siebie i swoich pracowników. Człowiek nie jest zwykle w stanie samodzielnie poradzić sobie z własnym wypaleniem. Urlop czy zwolnienie lekarskie zwykle okazują się niewystarczające. Warto dla dobra siebie i organizacji skorzystać z pomocy profesjonalnego coacha, który dysponuje doświadczeniem i odpowiednimi narzędziami skutecznej pracy z przyczynami i skutkami wypalenia. Nie można wypalenia pokonać dzięki wiedzy na jego temat. Potrzebny jest nam inspirator, ktoś kto potrafi pomóc na nowo rozniecić to, co przygasło wskutek przemęczenia, trudnych przeżyć, a w konsekwencji doprowadziło do zaburzenia delikatnej równowagi wewnętrznej.
Kryzys ma siłę wywołania symptomów wypalenia, ale jednocześnie wyzwolenia nas z niego. Dzieli się z nami tą siłą, byśmy potrafili zmierzyć się z tym, co nas ogranicza i nie pozwala w pełni korzystać z potencjału, jakim dysponujemy. Korzystając z własnego potencjału jesteśmy w stanie nie tylko zneutralizować symptomy wypalenia, ale również pokonać sam kryzys w wymiarze osobistym, zespołu, czy całej organizacji. Skoro to właśnie kryzys nas do tego inspiruje, czyż nie powinniśmy być za niego wdzięczni.